FreeImages.com/Matt Atiello
Kinga Pietraszewska-Mielczarek radca prawny
Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie oznaczonej sygn. akt I Aca 1260/15 wydał precedensowy wyrok w sprawie, w której organy skarbowe wystąpiły przeciwko podatnikowi z pozwem do sądu cywilnego, żądając zwrotu nienależnego świadczenia, gdyż nie zdążyły odzyskać pieniędzy przed upływem terminu przedawnienia z ordynacji podatkowej. Stan faktyczny w sprawie przedstawiał się następująco. Pozwana spółka w zeznaniu za 2001 r. i 2002 r. wykazała podatek i go zapłaciła. Następnie urzędnicy skarbowi wydali decyzję obniżającą zobowiązanie podatkowe, w wyniku czego na rachunek przedsiębiorstwa urząd skarbowy zwrócił ponad 1 mln złotych. Już po upływie terminu przedawnienia zmienił zdanie i zażądał zwrotu nadpłaty. Nie było to jednak możliwe na podstawie ordynacji podatkowej z uwagi na przedawnienie zobowiązania. Termin przedawnienia w podatkach wynosi pięć lat. Urząd uznał, iż jest to świadczenie nienależne w świetle art. 410 k.c. i może je dochodzić od spółki w oparciu o kodeks cywilny, zgodnie z którym roszczenia takie przedawniają się dopiero po dziesięciu latach.
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo Skarbu Państwa – Naczelnika Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie. Sąd uznał, iż działania organów skarbowych zmierzają do obejścia przepisów prawa podatkowego to jest ordynacji podatkowej, zgodnie z którą termin przedawnienia zobowiązań podatkowych wynosi 5 lat. Skarbówka wniosła apelację.
Sąd Apelacyjny w swoim rozstrzygnięciu nie przychylił się do argumentów fiskusa i oddalił apelację, tym samym utrzymany został w mocy wyrok sądu pierwszej instancji. W swoim ustnym uzasadnieniu Sąd wskazał, iż „uwzględnienie żądania powoda prowadziłoby do podważenia zasady sprawiedliwości i równości stanowiących fundament demokratycznego państwa prawa”.
Wyrok jest precedensowy, albowiem, w innym orzeczeniu Sąd Najwyższy orzekł, iż fiskus może domagać się zwrotu nadpłaty podatku od podatnika na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia, nawet jeżeli sam popełnił błąd i zobowiązanie przedawniło się według prawa podatkowego. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2014 r. w sprawie oznaczonej sygn. akt III CZP 64/14 zapadło w związku z wątpliwościami jakie podjął Sąd Apelacyjny w Krakowie, rozpatrując środek zaskarżenia od orzeczenia Sądu I instancji. Pytanie brzmiało czy sąd cywilny może rozpatrywać roszczenie urzędu skarbowego wobec obywatela o bezpodstawne wzbogacenie,zwłaszcza gdy decyzja naczelnika tego urzędu o zwrocie nadpłaty podatku okazała się nieważna. W tej sprawie Sąd Najwyższy uznał za dopuszczalną drogę sądową, uzasadniając, iż fakt, że sporne świadczenie ma charakter publicznoprawny (nadpłacony podatek dochodowy), a jego spełnienie i upadek podstawy świadczenia wynikają z aktów administracyjnych, nie przesądza o niedopuszczalności drogi sądowej.