Odszkodowanie za nieruchomości położone w pobliżu portu lotniczego

FreeImages.com/Emmanuel Wuyts

Aleksandra Nadolska radca prawny

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 24 listopada 2016 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II CSK 116/16 przesądził, że szkoda po stronie właścicieli nieruchomości położonej w sąsiedztwie lotniska powinna nastąpić „w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości” (czyli w związku z wprowadzeniem tzw. strefy wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska), a nie w wyniku utraty odpowiedniego roszczenia wynikającego z prawa własności, tj. roszczenia o zaprzestanie przez port lotniczy negatywnego oddziaływania na nieruchomość¹.

Sąd Najwyższy wyjaśnił przy tym, że potwierdzenie takiego ograniczenia korzystania z nieruchomości następuje w drodze odpowiedniej uchwały właściwego sejmiku o ustanowieniu strefy tego ograniczenia. Dla właścicieli ograniczeniem w wykonywaniu ich prawa własności jest już właśnie samo ustanowienie tzw. strefy wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska, ponieważ już ono powoduje obniżenie wartości nieruchomości, będące następstwem ograniczeń przewidzianych w treści aktu o utworzeniu rzeczonej strefy. Od daty wejścia w życie tego aktu właściciel powinien znosić dopuszczalne na tym obszarze podwyższone normatywnie immisje akustyczne i nie ma już możliwości żądania ich zaniechania, co w konsekwencji wpływa na obniżenie wartości nieruchomości w rozumieniu art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 17 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2017.519 ze zm.).

Pamiętać należy jednak, że hipotezą art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska nie jest objęte każde ograniczenie korzystania z nieruchomości położonej w obszarze ograniczonego użytkowania, lecz tylko takie, które w związku z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania wynikają z zakresu ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości wskazanego w akcie prawa miejscowego, tworzącego obszar ograniczonego użytkowania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008 r., sygn. akt II CSK 367/08, niepubl.). W związku z tym, szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie tego przepisu jest obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, że właściciel będzie musiał znosić dopuszczalne na obszarze ograniczonego użytkowania immisje (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r., sygn. akt III CZP 128/09, niepubl.).

Źródłem szkody w takim przypadku jest rozporządzenie lub akt prawa miejscowego powodujący ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Szkoda taka może powstać wtedy, gdy akt prawa miejscowego wprowadza nowe lub zwiększa dotychczasowe ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości lub przedłuża na kolejny okres ograniczenia, które zostały wprowadzone na określony czas. Szkoda natomiast nie powstaje, jeżeli kolejny akt prawny utrzymuje zakres ograniczeń na dotychczasowym poziomie, tak jak akt poprzednio obowiązujący. (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2017 r., sygn. akt III CZP 114/15, publ. OSNC 2017/10/110).

Przypomnieć należy z racji tego jeszcze, że z roszczeniem o zapłatę odszkodowania z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości w rozumieniu art. 129 ust. 1 i ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska można wystąpić tylko w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego (tj. stosownej uchwały właściwego sejmiku) powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości (tak w art. 129 ust. 3 ww. ustawy). Istota terminu dwuletniego terminu zawitego, określonego w cytowanym przepisie, sprowadza się do tego, że jest on zachowany wtedy, gdy przed jego upływem właściciel nieruchomości „wystąpił z roszczeniem” (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2015 r., sygn. akt II CSK 720/14, publ. LEX nr 1817650). „Wystąpienie z roszczeniem” oznacza zaś zarówno podjęcie działań skierowanych do drugiej strony stosunku prawnego (np. wezwania do zapłaty), jak też czynności procesowych (np. wniesienia do sądu powództwa albo wniosku o zawezwanie do próby ugodowej).