Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyrokiem z 11 września 2019 r. wydanym w sprawie C-383/18 Lexitor sp. z o.o. vs. SKOK, Santander Consumer Bank S.A. oraz mBank S.A. dokonał wykładni przepisów art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE.L.2008.133.66 z 22 maja 2008 r.). Rozstrzygnięcie wskazuje sądom krajowym jak interpretować przepisy dotyczące konieczności zwrotu przez kredytodawcę części całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty i jak orzekać w przypadku roszczeń konsumentów.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został złożony w ramach trzech sporów pomiędzy Lexitor sp. z o.o. a, odpowiednio, Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. Franciszka Stefczyka, Santander Consumer Bank S.A. i mBank S.A. w przedmiocie obniżenia całkowitego kosztu kredytów konsumenckich ze względu na ich wcześniejszą spłatę. U podstaw trzech sporów w postępowaniu głównym, połączonych do wspólnego rozpoznania przez sąd odsyłający (Sąd Rejonowy Lublin-Wschód), znajduje się zawarcie umów o kredyt konsumencki pomiędzy konsumentem w rozumieniu art. 3 lit. a) dyrektywy 2008/48 a, odpowiednio, SKOK-iem, Santander Consumer Bank i mBankiem. Każda z umów o kredyt przewidywała zapłatę na rzecz danej instytucji bankowej prowizji, której wysokość nie była zależna od okresu obowiązywania umowy. Po dokonaniu wcześniejszej spłaty kredytów konsumenci dokonali na rzecz Lexitor, spółki prawa polskiego oferującej usługi prawne dla konsumentów, przelewu wierzytelności, jakie przysługiwały im względem instytucji bankowych w wyniku wcześniejszej spłaty. Następnie Lexitor, jako nabywca wierzytelności, zażądał od SKOK-u, Santander Consumer Bank i mBanku zwrotu części prowizji zapłaconych przez konsumentów, wraz z odsetkami za opóźnienie. Ponieważ instytucje kredytowe nie zastosowały się do tych żądań – 8 stycznia 2018 r., 29 grudnia 2017 r. i 26 lutego 2018 r. Lexitor wniósł do sądu odsyłającego trzy pozwy o zasądzenie odpowiednio od Santander Consumer Bank, SKOK-u i mBanku zapłaty części tych prowizji odpowiadających pozostałemu okresowi obowiązywania umów o kredyt wraz z odsetkami za opóźnienie.
Na kanwie tego stanu faktycznego, biorąc pod uwagę właściwe przepisy prawa unijnego, Trybunał orzekł, że art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. Owe koszty obejmują m.in. prowizję, opłaty administracyjne i składki na ubezpieczenia. TSUE ponownie podkreślił przy tym, że jeśli chodzi o cel dyrektywy 2008/48/WE, to zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału polega on na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów (zob. podobnie wyrok z 6 czerwca 2019 r. wydany w sprawie C-58/18 Schyns, EU:C:2019:467, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo). Ów system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania (zob. podobnie wyrok z 21 kwietnia 2016 r. wydany w sprawie C-377/14 Radlinger i Radlingerová, EU:C:2016:283, pkt 63).
Polskie instytucje ochrony interesów uczestników rynku finansowego, tj. UOKiK oraz Rzecznik Finansowy już w 2015 r. przedstawiły wspólne stanowisko dotyczące wcześniejszej spłaty kredytu. Jest ono tożsame z poglądem TSUE. W podobnym tonie, przed zapadnięciem omawianego rozstrzygnięcia, wypowiedział się także Rzecznik Praw Obywatelskich wskazując, że proporcjonalnemu zwrotowi powinny podlegać wszystkie koszty związane z kredytem, w tym opłata związana z prowizją za udzielenie kredytu. Odmienne stanowisko zajmował jedynie Związek Banków Polskich.
Zatem konsument, który przed terminem wynikającym z umowy spłacił kredyt, a kredytodawca się z nim nie rozliczył z pobranych opłat, powinien złożyć reklamację, powołując się na ww. orzeczenie TSUE. Po odrzuceniu reklamacji pomocą służy Rzecznik Finansowy. Konsument może również dochodzić swoich praw w sądzie z tym, że należy tu uwzględnić różne okresy przedawnienia. Mianowicie, jeżeli kredyt został spłacony przed 9 lipca 2018 r., to zastosowanie będzie miał 10-letni termin przedawnienia roszczeń, zaś kredyty spłacone od 9 lipca 2018 r. podlegają nowemu 6-letniemu okresowi przedawnienia.