„FreeImages.com/Jason Morrison” E-protokół z rozprawy
Kinga Pietraszewska-Mielczarek radca prawny
W dniu 29 kwietnia 2010 r. została przyjęta ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego1 , która wchodząc w życie 1 lipca 2010 r., otworzyła drogę do radykalnej zmiany sposobu utrwalania przebiegu posiedzeń jawnych w sprawach cywilnych.
W związku z wprowadzeniem e-protokołu wyłaniło się zagadnienie prawne, które zostało przedstawione Sądowi Najwyższemu w formie następujących pytań:
- Czy sporządzony na podstawie art. 157 § 1 kodeksu postępowania cywilnego protokół utrwalający przebieg posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk umożliwia sądowi drugiej instancji kontrolę procesowo – instancyjną w rozumieniu art. 233 § 1 kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji?
- Czy transkrypcja protokołu utrwalonego za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk sporządzona zgodnie z art. 158 § 4 kodeksu postępowania cywilnego ma charakter dokumentu urzędowego i jest równoznaczna z tym protokołem i czy na jej podstawie sąd drugiej instancji może dokonywać kontroli procesowo – instancyjnej orzeczenia?
- Czy § 12 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 marca 2015 r. w sprawie zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku z przebiegu posiedzenia jawnego w postępowaniu cywilnym, w zakresie, w jakim umożliwia dokonywanie zmian zapisu za pomocą urządzeń korygujących lub wzmacniających dźwięk nie narusza domniemań prawdziwości i prawidłowości protokołu jako dokumentu urzędowego?
- Czy w przypadku, gdy protokół utrwalający przebieg posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk jest słabo słyszalny zachodzi konieczność powtórzenia postępowania dowodowego czy odtworzenia akt?
- Czy dla skutecznego kwestionowania w ramach zarzutu art. 233 § 1 kodeksu postępowania cywilnego oceny zeznań świadków skarżący w apelacji powinien odnieść się do konkretnych fragmentów zapisu dźwiękowego?
Przedstawiający zapytanie Sąd Okręgowy argumentował m.in., iż e-protokół znacząco utrudnia sądowi drugiej instancji sprawdzenie czy pierwszoinstancyjna ocena dowodów z zeznań świadków lub przesłuchania stron nie wykazuje błędów natury faktycznej (niezgodności z treścią dowodu) lub logicznej (błędności rozumowania i wnioskowania) albo czy nie koliduje z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy. Wynika to głównie z formy zapisu e- protokołu. Dotychczas bowiem „usystematyzowany, skomponowany według prawideł typografii, przejrzysty i czytelny, zawierający opis najistotniejszych czynności i wydarzeń procesowych protokół pisemny, został zastąpiony płytą CD zapisaną plikami audio, czyli praktycznie nagraniem dźwiękowym. Zapis CD to nie jest protokół rozprawy; to nagranie dźwiękowe rejestrujące całą rozprawę, „jak leci”, z szumem tła, zgiełkiem, zwischenrufami, dłużącymi się pauzami, nierzadko niewyraźnymi, źle artykułowanymi, nakładającymi się głosami nieprzypisanymi do konkretnych osób. Taki zapis dźwiękowy w praktyce uniemożliwia przede wszystkim odtworzenie treści zeznań świadków, a tym samym uniemożliwia on kontrolę procesowoinstancyjną w rozumieniu art. 233 § 1 k.p.c
Uchwałą z dnia 23 marca 2016 r. Sąd Najwyższy orzekł:
1. Transkrypcja protokołu sporządzonego za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie jest dokumentem urzędowym i nie stanowi podstawy ustaleń dotyczących przebiegu posiedzenia.
2. Jeżeli protokół sporządzony za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie pozwala w części obejmującej czynność dowodową na ustalenie jej treści, sąd powtarza w odpowiednim zakresie tę czynność (art. 241 k.p.c.).
3. Podnosząc w apelacji zarzut błędnej oceny dowodu (art. 233 § 1 k.p.c.), skarżący nie musi wskazywać konkretnego fragmentu zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku utrwalającego przeprowadzenie tego dowodu.
Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.